Zasady funkcjonowania Unii Europejskiej
Unia Europejska funkcjonuje na podstawie wielu reguł postępowania nazywanych zasadami, znanych z systemów politycznych jej państw członkowskich, ale i wypracowanych na potrzeby tego specyficznego porządku politycznego i prawnego. Wśród tych licznych zasad znajdują się również ogólne zasady prawa. Pojęcie ogólnych zasad prawnych odnosi się do prawnego i przywołuje fundamentalne wartości, na których się on opiera. Są to normy o wysokim stopniu ogólności i niedoprecyzowanym charakterze. Często z tego powodu ich treść musi zostać dookreślona w orzecznictwie bądź przez doktrynę.
W nauce prawa używa się - w celu oddania jego charakteru i przyjętych w nim konstrukcji - określenia „zasady prawa". Termin ten jest różnie rozumiany. W znaczeniu normatywnym zasady prawa to normy obowiązującego prawa lub ich logiczne konsekwencje, które oceniane są jako podstawowe dla tego systemu prawa bądź jego części. Często trudna do określenia jest podstawa, na której następuje wyróżnienie jednej normy spośród całego systemu.
Zasady prawa mogą stanowić rodzaj drogowskazu i stały punkt odniesienia dla wszystkich instytucji politycznych (w tym również dla państw członkowskich) w realizacji ich wszelkich zadań, powinności i obowiązków. W tym ujęciu zasady prawa nabierają znaczenia jako wzorce zachowań. Wzorzec określa jakiś stan rzeczy, który zamierza się osiągnąć, a następnie wyprowadza się dyrektywy mające charakter instrumentalny, prowadzące do zrealizowania celu. Ponadto zasady prawa mogą być wykorzystywane jako wzorce regulacji.
W innym znaczeniu zasady prawa bywają utożsamiane z postulatami zawierającymi oceny i określającymi pożądany stan rzecz y. Postulaty stanowią reguły o różnym charakterze. Regułom tym przypisuje się właściwości normatywne.
Trudności pojawiają się przy udzielaniu odpowiedzi na pytanie, ze względu na jakie elementy (doniosłość, ogólność, ważność) należałoby nazwać tę normę „zasadą prawa", jakie są podstawy uznawania tej reguły za wiążącą prawnie.
Przykładem relacji między zasadami, normami prawnymi oraz postulatami może być postulat pełnej zgody państw członkowskich Unii Europejskiej na określone działania, który przekładał się dotychczas na koncepcję zasady jednomyślności w podejmowaniu decyzji przez Radę Unii Europejskiej.
Jako wyjątek od zasady jednomyślności ustalono dziedziny, w których decyzje mogły być podejmowane większością kwalifikowaną. Żadna pozatraktatowa norma prawna nie noże zmienić powyższej relacji. Innym dobitnym przykładem jest postulat pełnej zgody i jednomyślności przy podejmowaniu decyzji przez Radę Europejską. Postulat ten jest zmaterializowany normą traktatową i żadne inne pozatraktatowe formy prawne również nie mogą unieważnić tej zasady.
Przypisywanie zasadom prawa szerszego zakresu zastosowania czy też większego znaczenia niż innym normom systemu zawsze wiąże się z ryzykiem. Orzekać o szczególnej doniosłości (znaczeniu) zasad prawa, trzeba odwołać się do okrężnego systemu wartości oraz do wiedzy o skutkach nakazywanego przez tę normę postępowania, co może być w znacznej mierze zagadnieniem kontrowersyjnym.
Powstaje pytanie o potrzebę wyróżniania niektórych norm prawnych jako zasad. Ma ono ułatwiać usystematyzowanie norm systemu prawnego. Odwoływanie się do zasad prawa dostarcza również przesłanek co do zakresu obowiązywania norm. Wyodrębnianie norm prawnych jako „ogólnych zasad prawa" w stosunkach międzynarodowych wynika z faktu, że reguły te :
• mogą wyrażać wartości absolutne
• mogą wyrażać zalecenia typu prakseologicznego (bez tej zasady system norm prawnych nie mógłby funkcjonować)
• przejawiają się w większości systemów prawa wewnętrznego (głównie zasady typu proceduralnego oraz zasady dotyczące niektórych reguł interpretacyjnych czy kolizyjnych)
W literaturze powszechnie uznaje się, że ogólne zasady prawa powinny być wyprowadzane głównie z prawa wewnętrznego państw oraz że powinny być możliwe do stosowania we wszystkich systemach prawnych. Zasady systemu prawa pełnią funkcję czynnika zachowawczego, sprzyjającego utrzymaniu jednolitości systemu. Nowe normy prawne wprowadzone do systemu nie powinny być sprzeczne z tymi zasadami.
Charakter zasad prawa można wyprowadzić:
• z usytuowania tej normy w hierarchicznej strukturze systemu prawa
• ze stosunku do innych norm systemu
• z roli w kształtowaniu określonej instytucji prawnej
• na podstawie oceny celu, zadań i funkcji pełnionych przez tę normę
| Poprzedni artykuł: | Przyczyny upowszechniania się bankowości internetowej |
| Następny artykuł: | Zasady funkcjonowania Unii Europejskiej (2) |