Przedmiot i strony stosunku poręczenia
zabezpieczenia kredytów, bankowość, ekonomia, banki, kredyty dla firm, kredyty dla przedsiębiorstw, finanse, firma, przedsiębiorstwo, pożyczki,
Kodeks cywilny nie określa ograniczeń co do rodzaju wierzytelności, które mogą być zabezpieczone poręczeniem. Może być ono udzielone za spłatę zobowiązania:
1. istniejącego (np. udzielonego kredytu)
2. przyszłego (np. kredytu, który nie został jeszcze udzielony, przy czym musi ono wskazywać wysokość zobowiązania poręczyciela)
3. warunkowego lub bezwarunkowego
4. wymagalnego lub niewymagalnego
5. przedawnionego lub nieprzedawnionego
6. całego lub części
Przedmiotem poręczenia może być każdy rodzaj wierzytelności banku, zwłaszcza : kredyty, pożyczki, gwarancje, poręczenia i akredytywy importowe. Poręczenie nie jest obligatoryjnym zabezpieczeniem wierzytelności banku, w niektórych przypadkach jednak jest ono wskazane, np.:
a) przy zaciągnięciu zobowiązania o znacznej wysokości, przez osobę będącą w związku małżeńskim, celowe jest udzielenie poręczenia przez małżonka
b) kiedy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ma niski kapitał zakładowy i nieduży majątek, natomiast sytuacja majątkowa wspólników czy członków zarządu daje gwarancję wypełnienia przez nich zobowiązań, gdyby spółka zobowiązania tego nie wypełniła, celowe jest udzielenie poręczenia przez wspólników lub członków zarządu spółki
c) jeśli dłużnikiem jest osoba zagraniczna prowadząca działalność gospodarczą w Polsce, której majątek osobisty znajduje się za granicą, celowe jest przyjęcie poręczenia przez osobę prowadzącą w jej imieniu działalność gospodarczą
Zastosowanie umowy poręczenia jest obecnie bardzo szerokie. Powszechnie podkreśla się, że jego celem jest przede wszystkim zapewnienie kredytu udzielonego dłużnikowi. Z tego punktu widzenia jest rzeczą mniej ważną czy dłużnik zawiera umowę o kredyt bankowy czy też pożyczkę bankową.
Umowa poręczenia służy również zabezpieczeniu zobowiązań alimentacyjnych. Zwłaszcza jest ona jedną z typowych w praktyce postaci zabezpieczenia realizacji obowiązku alimentacyjnego względem dziecka w czasie nieobecności zobowiązanego w kraju. Poręczenie może także występować jako zabezpieczenie wierzytelności z tytułu czynów niedozwolonych.
Przyczyna powstania wierzytelności jest obojętna. Chodzi tutaj o zabezpieczenie wierzyciela (poszkodowanego) przed ryzykiem związanym z zaspokojeniem wierzytelności z majątku dłużnika (sprawcy szkody). Na przykład, osoba A wyraża zgodę na udzielenie poręczenia jako zabezpieczenia wierzytelności przysługującej osobie C (poszkodowanemu) przeciw sprawcy szkody B, którego wypłacalność może budzić wątpliwości. Wówczas między osobami B i C może dojść do zawarcia umowy (ugody lub uznania), a umocnieniem zobowiązania osoby B jest udzielone przez A poręczenie.
Poręczenie może być także udzielone, gdy między B i C nie dojdzie do zawarcia umowy. W obu wypadkach odpowiedzialność poręczyciela ma charakter umowny. Umowa bowiem zostaje zawarta między osobami A i C, zaś motywy działania poręczyciela mogą być różne.
Przedmiotem poręczenia może być również samo zobowiązanie poręczyciela tzw. podporęczenie. Podporęczyciel odpowiada wobec banku jako dłużnik solidarny razem z poręczycielem. Poręczenie zostało określone jako umowa dwustronna między wierzycielem a poręczycielem, w związku z czym nie jest stroną umowy osoba za którą udzielone jest poręczenie. Może być ono zawarte bez zgody czy wiedzy dłużnika (art. 886 k. c.). Z reguły jednak z inicjatywą ustanowienia na zabezpieczenie wierzytelności banku zabezpieczenia występuje dłużnik, który wskazuje osobę poręczyciela. Poręczenie może być udzielone za każdego dłużnika banku tj. kredytobiorcę, pożyczkobiorcę, zleceniodawcę udzielenia gwarancji oraz otwarcia akredytywy.
Po stronie wierzyciela jak i poręczyciela może występować:
a) każda osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych
b) osoba prawna, o ile przepisy szczególne nie wyłączają możliwości udzielenia przez nią poręczeń
c) podmiot nie mający osobowości prawnej, któremu przepisy dały prawo do zaciągania zobowiązań np. spółka jawna
Poręczenia może udzielić kilka osób, działając wspólnie jak i osobno. Pełnomocnik w imieniu mocodawcy (osoby fizycznej) musi posiadać pełnomocnictwo, z którego będzie wynikało, że posiada on do niego uprawnienie. Jeżeli udzieli on poręczenia pomimo braku właściwego pełnomocnictwa, ważność poręczenia będzie zależała od jego potwierdzenia przez osobę, w której imieniu poręczenie zostało udzielone (art. 103 § 1 k.c.). Inna jest sytuacja w przypadku banku, który jest zobowiązany do sprawdzenia czy pełnomocnik posiada odpowiednie umocowanie. Nie sprawdzenie tego przez bank świadczy o braku należytej staranności ze strony banku.
Jeśli natomiast mocodawca ustanowił kilku pełnomocników, wówczas, gdy nic innego nie wynika z treści pełnomocnictwa, każdy z nich może działać samodzielnie. Z kolei, kiedy z treści pełnomocnictwa będzie wynikało, że w imieniu mocodawcy może działać np. tylko kilku pełnomocników łącznie, wówczas ważność poręczenia będzie zależała od potwierdzenia go przez osobę, w imieniu której poręczenie zostało udzielone.
Uprawnienia i obowiązki banku (art. 93 – 112 pr. bank.).
Bank udzielając poręczenia jako zabezpieczenia spłaty kredytu przyjmuje na siebie szereg obowiązków w przypadku, gdy kredytobiorca nie spłaca kredytu w terminie określonym w umowie:
1) jeżeli kredytobiorca spóźnia się ze spłatą kredytu, bank w formie pisemnej musi zawiadomić o tym niezwłocznie poręczyciela. Powiadomienie to nie musi być dokonane w formie odrębnego pisma skierowanego do poręczyciela. Może to być odpis lub kopia pisma skierowanego do kredytobiorcy zawierającego wezwanie do spłaty kredytu
2) jeżeli poręczyciel dokona spłaty kredytu, w celu umożliwienia mu dochodzenia roszczeń regresowych wobec kredytobiorcy bank jest zobowiązany do wydania na żądanie poręczyciela wszelkich dokumentów związanych z udzieleniem poręczenia
3) w przypadku ogłoszenia upadłości kredytobiorcy, przed przejściem wierzytelności na poręczyciela bank ma obowiązek zgłosić wierzytelność z tytułu nie spłaconego kredytu do masy upadłościowej kredytobiorcy
4) obowiązkiem banku jest zachowanie innych zabezpieczeń kredytu. Bank, który wyzbył się zabezpieczenia kredytu lub środków dowodowych, ponosi względem poręczyciela odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę
Dotyczy to takich zabezpieczeń kredytu, jak np. hipoteka, poręczenie udzielone przez inne osoby, zastaw, weksel itp.:
- które dałyby możliwość bankowi zaspokojenia swego roszczenia bez konieczności domagania się od poręczyciela spłaty kredytu
- z których poręczyciel mógłby skorzystać, gdyby dochodził roszczenia regresowego wobec kredytobiorcy, za którego spłacił kredyt
Wyzbycie się zabezpieczenia kredytu może polegać na:
- zwrocie weksla wystawcy
- zwrocie przedmiotu zastawu, gdyż poręczyciel który spłacił kredyt wchodzi z mocy ustawy w prawa zaspokojonego wierzyciela (banku)
Z kolei w myśl art. 323 § 1 k. c. przeniesienie wierzytelności obciążonej zastawem pociąga za sobą, w braku odmiennych postanowień, przeniesienie zastawu, a zwrot przedmiotu zastawu przez bank powoduje wygaśnięcie zastawu,
- wyrażeniu zgody na wykreślenie hipoteki ustawionej na nieruchomości stanowiącej własność kredytobiorcy, gdyż poręczyciel, który spłacił kredyt, wchodzi z mocy ustawy w prawa zaspokojonego wierzyciela (banku).
Z kolei w myśl art. 97 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, hipoteka przechodzi na poręczyciela aż do wysokości przysługującego mu roszczenia. Wyrażenie przez bank zgody na wykreślenie hipoteki powoduje wygaśnięcie hipoteki.
5) w przypadku spłaty długu przez poręczyciela bank na żądanie poręczyciela ma obowiązek:
- wydania pokwitowania ; koszty pokwitowania ponosi poręczyciel, chyba że umówiono się inaczej (art. 462 k.c.). W przypadku, gdy bank odmawia pokwitowania, poręczyciel może powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia albo złożyć kwotę pieniężną do depozytu sądowego (art.. 463 k.c.)
- jeśli dług został spłacony w całości, zwrotu oświadczenia poręczycielowi. Jeżeli dług został spłacony częściowo poręczyciel może żądać od banku uczynienia na dokumencie odpowiedniej wzmianki o zapłaceniu przez niego długu (art. 465 k.c.)
| Poprzedni artykuł: | Czym jest poręczenie majątkowe |
| Następny artykuł: | Forma i treść umowy poręczenia |