Odpowiedzialność karna poręczyciela i gwaranta
Napisane 23.01.2021 przez BiznesPlan.me
Tagi: wierzytelności, prawo cywilne, kredyty dla firm, kredyty inwestycyjne, długi, biznes, finanse,
Działalność instytucji bankowych podlega szczególnej ochronie prawnej, w tym i prawnokarnej. Przestępstwa mające wpływ na działalność bankową np. oszustwa kredytowe, podważają zaufanie do instytucji banku i mają ogromny wpływ na całą sferę działalności gospodarczej. Artykuł 297 k. k. stanowi odpowiednik oszustwa kredytowego, dotacyjnego, subwencyjnego oraz związanego z uzyskaniem zamówienia publicznego, przewidzianego w art. 3 ustawy z dnia 12.10.1994 r., o ochronie obrotu gospodarczego i zmianie niektórych przepisów prawa karnego (Dz. U. nr 126, poz. 615). Przedmiotem ochrony są tutaj instytucje kredytu, pożyczki bankowej, gwarancji kredytowej, dotacji, subwencji oraz zamówienia publicznego.
Zakłócenie ich funkcjonowania wyklucza lub co najmniej istotnie ogranicza możliwość wykorzystania ich jako elementów systemu gospodarczego, w którym stanowią one podstawę dla interwencjonizmu państwowego w działalność gospodarczą. Sprawcą przestępstwa określonego w art. 297§1, może być każdy zdatny podmiot odpowiedzialności karnej. Jego zachowanie może polegać na np. przedkładaniu fałszywych dokumentów, przedkładaniu dokumentów stwierdzających nieprawdę, przedkładaniu nierzetelnych pisemnych oświadczeń, dotyczących okoliczności mających istotne znaczenie dla uzyskania kredytu, pożyczki bankowej, gwarancji kredytowej, dotacji, subwencji, zamówienia publicznego.
Przedkładanie rozumiane jest tutaj jako wszelkie działania polegające na składaniu dokumentów lub oświadczeń, oddawaniu ich do przejrzenia lub oceny, a także na występowaniu z dokumentami lub oświadczeniami w stosunku do organu lub osoby. Podrobienie dokumentu oznacza zachowanie polegające na nadaniu określonemu przedmiotowi pozorów dokumentu, by w ten sposób wywołać wrażenie, że zawarta w nim treść pochodzi od osoby uprawnionej do jego wystawienia, podczas gdy w rzeczywistości tak nie jest.
Z kolei przerobienie dokumentu to przeinaczenie jego autentycznej treści np. sfałszowanie podpisu, dopisanie nowych danych. Dokument stwierdzający nieprawdę określa dokument autentyczny, tj. wydany przez osobę uprawnioną do jego wystawienia w przewidzianym przez prawo trybie i formie, ale zawierający informacje nieprawdziwe.
Przez oświadczenia nierzetelne rozumiane są oświadczenia, które zawierają informacje nieprawdziwe lub niepełne, jak i takie, które ze względu na sposób wypowiedzi mogą sugerować adresatowi istnienie stanu rzeczy niezgodnego z prawdą.
Dla bytu przestępstwa określonego w art. 297 § 1 nie jest konieczne wywołanie skutku w postaci uzyskania kredytu, pożyczki, gwarancji, dotacji, subwencji czy zamówienia publicznego.
Z popełnieniem przestępstwa przewidzianego w art. 291 §1 (tak samo określa to art. 3 § 1 ustawy) można mieć do czynienia już wtedy, gdy sprawca przedłoży fałszywe lub stwierdzające nieprawdę dokumenty czy nierzetelne pisemne oświadczenia, nawet gdy przedłożenia te nie doprowadziły do uzyskania kredytu, pożyczki, gwarancji, dotacji, subwencji czy zamówienia publicznego oraz gdy podejmuje on te działania, aby uzyskać jedną z wymienionych instytucji dla jakiegokolwiek innego podmiotu.
Dany przepis określa więc, celowe nastawienie sprawcy, nie wymaga z kolei istnienia żadnych powiązań, układów lub porozumień między sprawcą a osobą, dla której zamierza on uzyskać jedną z instytucji chronionych przez art. 297 § 1. Jeśli sprawca przedkłada fałszywe lub stwierdzające nieprawdę dokumenty czy nierzetelne oświadczenia w celu uzyskania kredytu, pożyczki, gwarancji, dotacji, subwencji lub zamówienia publicznego w imieniu innej osoby, przedmiotem dowodzenia jest ustalenie, że podjął on określone czynności ukierunkowane na uzyskanie jednej z instytucji dla innego podmiotu.
Nie jest też wykazanie powiązania między sprawcą a osobą, której przyznana ma być dana forma wsparcia finansowego oraz czy w zamian za podjęte działania sprawca uzyskał lub miał uzyskać odpowiednią korzyść od tej osoby. Zgodnie z art. 297 § 2, sprawcą może być jedynie osoba, na której ciąży obowiązek powiadomienia właściwego organu lub instytucji o powstaniu okoliczności mogących mieć wpływ na wstrzymanie czy ograniczenie wysokości udzielonego kredytu, pożyczki, gwarancji, dotacji, subwencji i zamówienia publicznego.
Okoliczności tego typu określone są w odpowiednich przepisach prawa (np. upadłość, niewypłacalność, utrata zdolności kredytowej). Mogą do nich należeć również okoliczności, które nie zostały bezpośrednio sprecyzowane w przepisach prawa, umowie lub decyzji właściwego organu, a których wpływ na wstrzymanie (ograniczenie) wysokości instytucji wymienionych w art. 297 § 2 jest oczywisty. Przestępstwa określone w art. 297 § 1 i 2 należą do występków zagrożonych kara pozbawienia wolności od 3 – mcy do 5 lat.
Jeśli sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub w takim celu nie działał, ale korzyść majątkową osiągnął, sąd może wymierzyć grzywnę obok kary pozbawienia wolności (art. 33 § 2). Zgodnie z art. 309 grzywnę taką można wymierzyć w wysokości do 2000 stawek dziennych. Sad może również zgodnie z art. 58 § 3, wymierzyć grzywnę lub karę ograniczenia wolności.
Grzywna określona w tym artykule, nie jest bowiem grzywną wymierzoną obok kary pozbawienia wolności lecz w miejsce tej kary wynosi ona wówczas od 10 do 360 stawek dziennych. Orzeczona kara może zostać także złagodzona. Ma to miejsce w przypadku, gdy sprawca pojednał się z pokrzywdzonym i naprawił szkodę lub uzgodnił z pokrzywdzonym sposób jej naprawienia albo gdy czynił starania o naprawienie szkody (art. 60 § 2 pkt. 1 i 2).
Klauzulę uchylającą karalność sprawcy określa art. 297 § 3. dotyczy on sytuacji, kiedy sprawca po popełnieniu przestępstwa z art. 297 § 1 i 2 przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wykorzystaniu kredytu, pożyczki, gwarancji, subwencji, zrezygnował z zamówienia publicznego lub dotacji, czy też zaspokoił roszczenia pokrzywdzonego. Zapobieżenie wykorzystaniu może przyjąć postać np. niepodjęcia przyznanego sprawcy kredytu, pożyczki, niewykorzystania gwarancji kredytowej lub subwencji, zwrotu pobranego kredytu przed wykorzystaniem.
Artykuł 297 § 3 uzupełnia także katalog przesłanek niekaralności o zachowanie polegające na „zaspokojeniu roszczenia pokrzywdzonego”. Ma to miejsce wówczas, gdy jedna z instytucji (kredyt, pożyczka itd.) znalazła się chociażby częściowo w stadium realizacji. Tylko wtedy pojawić się może roszczenie organu lub instytucji związane z uzyskaną instytucją, który ma odmienny charakter od zapobieżenia jej wykorzystania lub zrezygnowania z niej.
Roszczenie bowiem jest terminem zaczerpniętym z prawa cywilnego i oznacza istnienie obowiązku wykonania świadczenia na rzecz uprawnionego, z którym powiązane jest prawo żądania przez uprawnionego, aby zobowiązany zachował się w określony sposób.
W celu wypełnienia warunków niekaralności wystarczające jest zaspokojenie w całości roszczeń pokrzywdzonego. Zaspokojenie tylko części roszczeń nie stanowi przesłanki niekaralności. Wszystko to powinno zostać potwierdzone przez uprawnionego (pokrzywdzonego), co najmniej przez złożenie oświadczenia uprawnionej osoby przed organem wymiaru sprawiedliwości.
Reasumując, banki kredytujące wpływają w sposób zasadniczy na działania podmiotów gospodarczych, głównie przez udostępnienie im kapitałów napędzających rozwój gospodarczy. Dlatego też, dla prawidłowego funkcjonowania banków niezbędne jest „daleko” posunięte i wielostronne zaufanie depozytorów i innych usługobiorców, udziałowców i akcjonariuszy do banku oraz banku do kredytobiorców i usługodawców, a czemu służy ich ochrona prawna.
| Poprzedni artykuł: | Odpowiedzialność cywilna poręczyciela i gwaranta cz. 3 |
| Następny artykuł: | Co to jest Public Relations? |