Kredyt a pożyczka część 1
kredyty, pożyczki, finanse, kredyty hipoteczne,
Wśród czynności, do których zostały upoważnione banki, bardzo dużą rolę ogrywają czynności typu kredytowego. Zostały one wymienione w art. 5 ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. Artykuł ten dokonuje podziału tych czynności na dwie grupy. Pierwszą grupę stanowią czynności bankowe sensu stricto, które wymienione są w art. 5 ust. 1 Prawo Bankowe. Są to czynności zastrzeżone do wyłącznej właściwości banków, które objęte są przez nie względnym monopolem na ich wykonywanie. Ta względność wynika z tego, iż inne jednostki organizacyjne niż banki mogą wykonywać te czynności, ale tylko wówczas, gdy przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego (art. 5 ust. 5 Prawo Bankowe). Wśród tych czynności wymienia się jako jedną z podstawowych udzielanie przez banki kredytów.
Drugą grupę stanowią czynności wymienione w ust. 2 tegoż artykułu. Są to czynności bankowe sensu largo, ponieważ mogą być wykonywane przez inne niż banki podmioty, z tym tylko, że mają one przymiot czynności bankowych, jeżeli są wykonywane przez banki. Wymienione w tym ustępie czynności stanowią więc instytucję prawną obrotu powszechnego, ale mogą być też stosowane w obrocie bankowym. Dla podmiotów innych niż banki, które są zainteresowane wykonywaniem tych czynności, przepis art. 5 ust.2 ma charakter jedynie informacyjny, ponieważ i bez tego przepisu podmioty te mogłyby wykonywać wskazane w nim czynności. Czynności te uzyskują status czynności bankowej o ile są przez bank wykonywane. Wśród tych czynności na pierwszym miejscu wymienione zostało udzielanie pożyczek pieniężnych.
Analizę tych dwóch czynności należy rozpocząć od umowy kredytu, gdyż jest to o wiele częściej stosowana przez banki instytucja. Ustawa Prawo Bankowe nie zawiera legalnej definicji kredytu. Definiuje natomiast tę umowę poprzez wskazanie jej istotnych cech. Na tej podstawie różni autorzy tworzą własne definicje, które są do siebie bardzo zbliżone. Za umowę kredytu należy uznać zobowiązanie, w którym bank oddaje do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Jest to więc umowa konsensualna, dwustronnie zobowiązująca i odpłatna. Cechuje ją również to, że udzielającym kredytu może być tylko bank (z zastrzeżeniem art. 5 ust.5 Prawo Bankowe), pieniężność (a więc przedmiotem umowy mogą być wyłącznie środki pieniężne) oraz celowość kredytu (w umowie należy określić jego przeznaczenie).
Zasadą jest, ze umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie, chociaż ustawa Prawo Bankowe nie określa skutków prawnych niedochowania tej formy. Jest ona jednak zastrzeżona dla celów dowodowych.
Do elementów treści kredytu należy w szczególności określenie w umowie:
1) stron stosunku
2) kwoty i waluty kredytu
3) celu, na który kredyt został udzielony
4) zasady i terminu spłaty kredytu
5) wysokości oprocentowania kredytu
6) sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu
7) zakresu uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu,
8) terminu i sposobu postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych
9) wysokości prowizji, jeżeli jest przewidziana w umowie
10) warunków dokonywania zmian i rozwiązania umowy
Strony umowy kredytowej mogą oprócz powyższych zawrzeć jeszcze inne postanowienia, ale nie mogę być one sprzeczne z obowiązującymi przepisami lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzać do obejścia prawa. Umowa w takim przypadku jest nieważna w całości lub w części.
Stronami umowy są kredytodawca, czyli bank (lub inny podmiot dopuszczony przez ustawę) oraz kredytobiorca. Do kręgu tych ostatnich podmiotów zaliczyć należy, zgodnie z treścią art. 70 ust. 2, osobę fizyczną, osobę prawną i jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej ale mającą zdolność prawną.
Bardzo istotnym elementem treści umowy kredytu jest określenie w umowie jego celu. Może on zostać określony w sposób ogólny albo precyzyjny. Wzmacnia to pozycję banku jako strony umowy, ponieważ kredytobiorca, który samodzielnie zmienił przeznaczenie kredytu może spotkać się z negatywna reakcją banku, np. w postaci zerwania umowy i żądania natychmiastowej spłaty kredytu.
W przypadku zgodnego z umową wykorzystania kredytu bank może domagać się jego spłaty, tylko w terminie określonym w umowie. Kredytobiorca jest jednak uprawniony do przedterminowej spłaty całego kredytu, nawet jeśli umowa przewiduje zwrot ratalny. Jest to więc środek podobny w skutkach do wypowiedzenia. Źródłem wygaśnięcia tego stosunku będzie przedterminowa spłata całości kredytu, pod warunkiem, że nie jest on odnawialny.
Kolejną z istotnych cech jest odpłatność kredytu, przejawiająca się w uprawnieniu do pobierania przez bank odsetek. Oprocentowanie kredytów może być stałe lub zmienne. W ostatnim przypadku należy w umowie ściśle określić warunki zmiany stopy procentowej kredytu.
Banki, udzielając kredyt, ustanawiają jednocześnie zabezpieczenie na wypadek zagrożenia jego spłaty. Możliwa jest wielość form zabezpieczenia, ale najczęściej stosowanymi są: poręczenie, hipoteka, weksel, zastaw rejestrowy.
Uprzywilejowana pozycja banku przejawia się również w tym, że kredytobiorca obowiązany jest przedstawić na każde żądanie, informacje i dokumenty niezbędne do oceny jego sytuacji finansowej i gospodarczej, które mają umożliwić kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu. Nie zmienia tego faktu to, że przed udzieleniem kredytu bank bada zdolność kredytową kredytobiorcy, czyli jego zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami, w terminach określonych w umowie. Jeżeli bank stwierdzi niedotrzymanie warunków umowy albo zagrożenie spłaty kredytu może wypowiedzieć umowę w całości lub części albo zażądać dodatkowego zabezpieczenia kredytu. Ustawodawca chcąc wzmocnić pozycję kredytobiorcy wprowadził terminy wypowiedzenia umowy. Okres wypowiedzenia wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością 7 dni, chyba że przewidziano w umowie dłuższe okresy, korzystniejsze w takiej sytuacji dla kredytobiorcy.
Środki pieniężne udzielone w ramach kredytu mogą być postawione do dyspozycji kredytobiorcy jednorazowo w pełnej kwocie lub w transzach, wówczas gdy bank uzależnia kolejne wypłaty od sposobu wykorzystania poprzednich.
Umowa kredytu może przewidywać także prowizję dla banku za jej zawarcie. Wyróżnia się tutaj dwie sytuacje: pobranie prowizji od kredytu wykorzystanego oraz pobranie prowizji od całości kredytu postawionego do dyspozycji kredytobiorcy ale nie wykorzystanego przez niego w pełni.
| Poprzedni artykuł: | Marka i produkt w marketingu |
| Następny artykuł: | Kredyt a pożyczka część 2 |